Dẻ là cây dễ trồng, phù hợp với địa hình, thổ nhưỡng, khí hậu của Ngân Sơn, đặc biệt là các xã phía Bắc của huyện. Nhận thấy tiềm năng phát triển, huyện Ngân Sơn định hướng, vận động người dân cải tạo vườn tạp, chuyển đổi rừng nghèo kiệt sang trồng dẻ và quy hoạch xã Đức Vân là vùng trồng trọng điểm.
 |
| Cây dẻ đem lại hiệu quả kinh tế cho nhiều hộ dân xã Đức Vân. |
Cây trồng đặc hữu
Vốn không phải là giống bản địa, song cây dẻ (còn gọi là dẻ ván) đã, đang trở thành một loại cây đặc hữu của Ngân Sơn. Cây dẻ được đưa vào trồng tại địa phương này từ những năm 2000, diện tích hiện có khoảng 70ha, trong đó gần 20ha cho thu hoạch. Đức Vân là xã có diện tích trồng dẻ lớn nhất huyện với diện tích trên 30ha. Một số hộ dân đã có hạt dẻ thu hoạch, với giá bán từ 80.000 – 100.000 đồng/kg, giá trị kinh tế thu được không hề nhỏ đối với kinh tế hộ.
Phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng của địa phương nên khi bén rễ tại Đức Vân, cây dẻ trở nên ưu việt hơn hẳn một số nơi khác bởi mẫu mã đẹp, hạt to, vị thơm bùi đặc trưng. Các hộ trồng dẻ cho biết, nếu như bình quân mỗi ki-lô-gam hạt dẻ từ 60 - 65 hạt thì ở Đức Vân khoảng 40 hạt đã đạt trọng lượng 1kg. Mặc dù nhận thấy giá trị kinh tế cao từ hạt dẻ, song trước đây bà con vẫn canh tác theo phương thức truyền thống, chủ yếu trồng quảng canh nên có thời điểm cây bị thoái hóa, không cho thu hoạch hoặc chậm thu hoạch, hạt nhỏ.
HTX Hợp Phát (xã Đức Vân) hiện có trên 16ha cây dẻ, phần lớn là diện tích mới bói quả và mới trồng. Tuy nhiên, khoảng 3 đến 5 năm tới, diện tích cho thu hoạch lớn, sản lượng tăng mạnh, vì vậy cần xây dựng thương hiệu, tìm kiếm thị trường tiêu thụ cho sản phẩm ngay từ thời điểm này. Đây cũng chính là lý do mà Ban thực hiện Dự án CSSP (trực tiếp là Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản) lựa chọn hỗ trợ HTX này sản xuất dẻ theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ.
Ông Nguyễn Hoàng Tùng- Chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản cho biết: “Chúng tôi đã khảo sát tại cơ sở và lựa chọn HTX Hợp Phát để hỗ trợ phát triển chuỗi giá trị cây dẻ với tổng diện tích 5,35ha. Mục đích của Dự án là hướng tới sản xuất dẻ theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ, xây dựng thương hiệu, nâng cao giá trị sản phẩm để phát triển chuỗi giá trị hạt dẻ của tỉnh”.
Sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ
Theo cán bộ chuyên môn của Dự án, trước đây, người trồng dẻ tại xã Đức Vân thường sử dụng phân bón vô cơ, phun thuốc bảo vệ thực vật, đặc biệt là không có thói quen ghi chép lại những tác động của con người trong quá trình sản xuất, chưa tổng hợp các biện pháp phòng bệnh. Từ đầu năm 2020, với sự hướng dẫn của Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản, các thành viên HTX Hợp Phát đã chuyển đổi từ sản xuất dẻ truyền thống sang sản xuất hữu cơ. Theo đó, cơ sở sản xuất phải tuân thủ đầy đủ các yêu cầu như: Không sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật hóa học, chất kích thích sinh trưởng, giống cây chuyển đổi gen. Các bình phun thuốc trừ sâu trong sản xuất thông thường không được sử dụng cho sản xuất hữu cơ. Mỗi cơ sở sản xuất phải có mã số nông hộ; thường xuyên ghi chép các hoạt động sản xuất, nguyên liệu sử dụng như: Giống, phân bón, chăm sóc, thu hoạch… để truy xuất được nguồn gốc. Thiết lập vùng đệm nhằm tránh nhiễm bẩn từ bên ngoài vào khu sản xuất.
 |
| HTX Hợp Phát được hỗ trợ phát triển chuỗi giá trị hạt dẻ hữu cơ. |
Là một trong những hộ tham gia chuỗi giá trị hạt dẻ hữu cơ, anh Bàn Cao Sơn cho biết: “Để đảm bảo sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ, gia đình tôi đã thực hiện nghiêm các biện pháp như: Không làm cỏ trắng mà chỉ phát quang, hạn chế xới đất; không đốt thảm thực vật, tàn dư cây trồng trong khu sản xuất; không sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật hóa học; không sử dụng phân bắc đối với cây trồng dùng làm thực phẩm mà chỉ sử dụng phân hữu cơ hoai mục...”.
Sản xuất nông nghiệp hữu cơ với mục tiêu tạo ra sản phẩm có chất lượng, an toàn, duy trì độ màu mỡ của đất, đồng thời bảo vệ sức khỏe của người sản xuất, người tiêu dùng và bảo vệ môi trường sinh thái. Nhận thức rõ điều này, các hộ tham gia chuỗi giá trị đều tuân thủ nghiêm ngặt các quy định trong quá trình sản xuất. Mỗi hộ đều có sổ nhật ký ghi chép đầy đủ các tác động của con người đến khu sản xuất, nhằm mục đích truy xuất được nguồn gốc, tạo ra sản phẩm sạch trước khi đưa ra thị trường.
Năm 2020 Dự án Hỗ trợ kinh doanh cho nông hộ (CSSP) đã triển khai hỗ trợ 4 hộ thành viên của HTX Hợp Phát phát triển chuỗi giá trị hạt dẻ hữu cơ.
Giữa tháng 8/2021, Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản đã phối hợp tổ chức đánh giá chứng nhận thực hiện thẩm định hồ sơ, kiểm tra hiện trường sản xuất để đánh giá xác nhận sự phù hợp theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ đối với 5,35ha dẻ của HTX Hợp Phát.
Giám đốc HTX Hợp Phát Bàn Thị Ngân chia sẻ: “Ngoài được hướng dẫn áp dụng tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ vào sản xuất, chúng tôi còn được hỗ trợ một số máy móc như máy rang hạt dẻ, máy hút chân không, bàn đóng gói, hoàn thiện mẫu mã, bao bì và tham gia hội chợ để giới thiệu và quảng bá sản phẩm... Chứng nhận sản phẩm hữu cơ là điều kiện để hỗ trợ xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm hạt dẻ trên thị trường trong và ngoài tỉnh, hướng tới ổn định đầu ra trong những năm tiếp theo khi diện tích dẻ của HTX đến kỳ thu hoạch”.
Để khơi dậy tiềm năng và phát triển bền vững cây trồng này, huyện Ngân Sơn đang tập trung mở rộng diện tích để đưa cây dẻ ván Đức Vân trở thành cây chủ lực, đem lại giá trị kinh tế cao. Từ nay đến năm 2025, huyện phấn đấu trồng mới 100ha cây dẻ, tập trung tại các xã Đức Vân, Cốc Đán, Thượng Ân, Bằng Vân và Vân Tùng. Việc nhân rộng diện tích gắn với sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ chính là hướng phát triển bền vững, hiệu quả trong hành trình gây dựng thương hiệu sản phẩm hạt dẻ của Ngân Sơn./.
T.L
